प्रविधि नहुदा हातले सुन्तलाको ग्रेडिङ
सुन्तलालाई एकै साइज र गुणस्तरअनुसार छुट्याएर प्याकिङ गर्ने विधिलाई ग्रेडिङ भनिन्छ । अन्य मुलुकमा ग्रेडिङ गर्ने मेशिन उत्पादनस्थलमा नै हुने गरेपनि नेपालमा भने कही छैन । ‘ग्रेडिङ प्याकिङ’ गरिएपछि मात्रै सुन्तलाले राम्रो दाम पाउछ । पुर्वमा सुन्तला उत्पादक किसानहरुलाई ग्रेडिङ प्याकिङ र त्यसबाट हुने फाइदाबारे ज्ञान नहुदा उनीहरु लाभान्वित हुन सकेका छैनन् । किसानहरुले ग्रेडिङ नगरी नै सुन्तला बिक्री गर्दा न्युन मुल्य पाउछन् । ‘किसानहरुलाई ग्रेडिङ प्याकिङ गर्नेबारे थाहै छैन । अनि, किसानले कहाँबाट राम्रो मुल्य पाउनु ?’–धरान १३ स्थित कृर्षि उपज बजारस्थलका अध्यक्ष काजी गिरीले भने–‘राज्यले नीति, कार्यक्रम ल्याएर ग्रेडिङ प्याकिङको व्यवस्था गरिदिनुपर्छ, तबमात्रै किसानलाई फाइदा हुन्छ । अहिले त किसानहरु हामी कसरी मुल्य पाउछौं भन्ने थाहै छैन ।’
व्यापारीहरुका अनुसार किसानको बगानबाट सबै सुन्तला टिपेर ल्याइएको हुन्छ । त्यसलाई धरानस्थित बजारस्थलमा जनशक्ति खटाएर ग्रेडिङ प्याकिङ गरिन्छ । यसले जनशक्ति खर्च र समय बढाउछ । एक जनाले दिनमा १५ क्विन्टलजति ग्रेडिङ गर्न भ्याउने व्यापारी ज्ञानबहादुर बस्नेत बताउछन् । उनका अनुसार मेशिन भइदिए खर्च पनि कम हुने थियो भने समयको पनि वचत हुन्छ । ‘ग्रेडिङ मेशिन अति आवश्यक छ । सानो ठुलो र कुनै बिक्री नै नहुने सुन्तलाको दाना पनि त्यही हुन्छ, ग्रेडिङ नगरी हुदैन’–उनले भने ।
गत बर्ष पुष ९ गते तत्कालीन कृर्षिमन्त्री हरि पराजुली बजारस्थलको अवलोकन गर्दा हातले ग्रेडिङ गरेको देख्दा अचम्मित भएका थिए । उनले प्रस्ताव लिएर मन्त्रालय आउन आश्वासन दिएको केही समयपछि राजिनामा दिनुपरेपछि त्यो आश्वासन पनि खेर गयो । ‘मन्त्रीले साथीहरु हो, यत्रो बेर लगाएर के गर्दै हुनुहुन्छ भने । हातले ग्रेडिङ गरे भनेपछि मन्त्री ज्यु छक्क पर्नुभएको थियो’–बजारस्थलका व्यावस्थापक लक्ष्मण भटराईले भने–‘रंग र साइज अनुसार ग्रेडिङ गर्ने मेशिन आइसकेको छ, प्रस्ताव लिएर आउनु, सहयोग गर्छु भनेपनि पछि पदै छोड्नुपर्यो ।’
व्यावस्थापक भटराईका अनुसार ग्रेडिङ गरिएको सुन्तलालाई उपभोक्ताहरुले पनि मुल्य लगाउछन् । त्यसैले ग्रेडिङ गर्नु गुणस्तर कायम गर्ने माध्यम पनि हो । मेशिन नभएकोले हातले ग्रेडिङ गरिदा मेशिनले जस्तो भने हुदैन । धनकुटाको खोकु क्षेत्रमा उत्पादन हुने सुन्तला एसियाकै मिठो(उत्कृष्ट) मानिने भएकोले ग्रेडिङ प्याकिङको व्यावस्था हुनसके विदेश निर्यात गरेर डलरको भाउमा बिक्री गर्न सकिने व्यावस्थापक भटराई बताउछन् । ‘किसानलाई टिप्ने, ग्रेडिङ र प्याकिङ गर्ने तरिका सिकाउनुपर्छ, मेशिन उपलब्ध गराउनुपर्छ’–उनले भने–‘एसियाकै राम्रो खोकुको सुन्तलालाई ब्राण्ड बनाएर युरोप, अमेरिका निर्यात गर्न सकिन्छ । यसले यहाँको किसान, व्यापारीलाई नै फाइदा पुग्छ ।’
.................................................
नागपुरे सुन्तलाले बजार बिगार्यो
‘मिठो त यताकै सुन्तला हुन्छ, तर उपभोक्ता सस्तो र साइज हेर्छ’–व्यापारी बस्नेतले भने–‘नागपुरे सुन्तलाले बजार बिगारीदिएको छ ।’ व्यापारीहरुका अनुसार सिमावर्ती शहरमा नागपुरे सुन्तला प्रतिकिलो ४० रुपैयामा पाइन्छ । यही फलेको सुन्तला साइजअनुसार अहिले प्रतिकिलो ८० रुपैयासम्म पर्छ । बजारस्थलका अनुसार सबैभन्दा धेरै धनकुटा जिल्लाबाट उत्पादन भएको सुन्तला आउछ ।
...................................................................
कोल्डस्टोर नहुदा पनि मर्का
‘कोल्डस्टोर भयो भने बजारमा धेरै भएको सामान राख्न पाइन्छ र पछि अफ सिजनमा पनि बिक्री गर्न हुन्छ’–व्यापारी ज्ञानबहादुर बस्नेतले भने–‘सुन्तला, नासपति, टमटर, आलुजस्ता कृर्षिजन्य वस्तुलाई कोल्डस्टोर चाहिन्छ ।’ व्यापारीहरुका अनुसार किसानबाट धेरै उत्पादन भएको बस्तु भण्डारण गरी राख्ने र खुद्रा बजारमा आवश्यक पर्ने बित्तिकै बिक्री गर्दा अभाव हुदैन र मुल्य पनि बृद्धि हुदैन । यसले किसान, व्यापारी लाभान्वित हुन्छन् भने आमउपभोक्ताले पनि राहत पाउछन् ।
यहाँ कोल्डस्टोर बनाउन कृर्षि मन्त्रालयअन्र्तगतको कृर्षि व्यावसाय प्रर्वद्धन तथा बजार विकास निर्देशनालय एवं दात्तृ निकायले पनि धेरै अघिदेखि चासो दिएपनि मुर्तरुप लिनसकेको छैन । ठुलो क्षमताको कोल्डस्टोर निर्माणको पहल भइरहदा अहिले भने निर्देशनालयले नमुनाकोरुपमा मात्र २० टन क्षमताको कोल्डस्टोर राख्ने प्रक्रियामा रहेको व्यावस्थापक भटराईले बताए । ‘ठुलो क्षमताको निर्माणलाई सम्भाव्यता जारी राख्ने गरी सानो क्षमताको नमुनाको लागि राखौला भनि निर्णय पठाएका छौं’–उनले भने । ठुलो क्षमताको निर्माण गर्न करिब १२ करोड खर्च लाग्ने र बजारस्थलसँग स्रोत अभाव भएकोले नसकिने उनले बताए ।
Comments
Post a Comment