डिजिटल मुल्यसुचिले कार्टेलिङ नियन्त्रण

धरान । कृर्षिजन्य उत्पादनको मुल्यमा एकरुपता ल्याउन धरान १३ स्थित कृर्षि उपज बजारस्थलमा डिजिटल मुल्यसुचिको बोर्ड राखिएको छ । बजारस्थाललाई किसानमैत्री बनाउने लक्ष्य लिएर व्यावसायिक कृर्षि विकास आयोजना(सिएडिपी)को सहयोगमा बजार सञ्चालक समितिले डिजिटल मुल्यसुचि राख्न थालेको हो ।
करिब बर्ष दिनअघिदेखि डिजिटल मुल्यसुचि सञ्चालनमा आएपछि मुल्यमा व्यापारीहरुको ‘कार्टेलिङ’ पनि रोकिएको छ । यसको प्रत्यक्ष फाइदा किसान, खुद्रा व्यापारी र उपभोक्ताहरुले उपभोग गर्न पाएका छन् । किसानहरुका अनुसार डिजिटल मुल्यसुचि भएपछि बजारस्थलमा चलेको भाउ थाह हुन्छ । जसले गर्दा किसानहरु ठगिनेबाट जोगिन्छन् । विगतमा डिजिटल मुल्य सुचि नहुदा किसानहरुले चलेको भाउ थाह नपाउदा विचौलिया व्यापारीहरुले धेरै मुनाफा कमाउने गर्थे ।
‘पहिला बजार भाउ के कति छ भन्ने थाहै हुदैनथ्यो, यही ल्याउदा पनि हामीले सस्तोमा बिक्री गर्नुपथ्र्यो’–कृर्षि उपज बजारस्थलमा भेटिएका खोकु ५, धनकुटाका किसान विवेक राईले भने–‘अचले यहाँको डिजिटल सुचि हेरेर त्यही भाउ अनुसार व्यापारीहरुलाई बिक्री गछौं ।’ किसानहरुले यही सुचि हेरेर थोक बिक्रेतालाई ५ देखि १० प्रतिशतसम्म नाफा दिएर कृर्षिजन्य उत्पादन बिक्री गर्छन् । थोक बिक्रेताहरुले पनि खुद्रा व्यापारी र धेरै परिणाममा किनमेल गर्न आउने उपभोक्ताहरुलाई जथाभावी मुल्यमा बिक्री गर्न पाउदैनन् । कृर्षि उपजमा सर्वसाधारण उपभोक्ताहरुले ५ केजीभन्दा माथि खरीद गर्न पाउछन् ।
डिजिटल मुल्यसुचि राख्दा शुरुवातमा व्यापारी र किसानहरुबीचमा निक्कै असमझदारी भएपनि अहिले सबैले लाभ पाएको बजार सञ्चालक समितिको भनाई छ । डिजिटल बोर्डमा बिहान ८ बजेदेखि बेलुकी ५ बजेसम्म त्यहाँ कारोबार हुने कृर्षिजन्य वस्तुको मुल्य सुचि राखिन्छ । मुल्य निर्धारण गर्न कठिन भएपनि व्यापारीहरुसँग बुझेर नै त्यसदिन कारोबार हुने बस्तुहरुको अधिकतम र न्युनतम मुल्य निर्धारण गरिने सञ्चालक समितिका सदस्य सचिव एवं व्यावस्थापक लक्ष्मण भटराईले बताए । ‘कुन बस्तु कति मुल्यमा कारोबार भइरहेको छ भनेर व्यापारीहरुसँग बुझ्छौ, त्यसैको आधारमा अधिकतम र न्युनतम मुल्य काम गरेर डिजिटल बोर्डमा राख्छौं’–व्यावस्थापक भटराईले भने–‘त्यसैको आधारमा किसान, थोक र खुद्रा व्यापारीबीच कारोबार हुन्छ, व्यापारीहरुले कार्टेलिङ गर्न पाउदैनन् ।’ यो मुल्य सुचिले नयाँ खुद्रा व्यापारीहरुलाई पनि फाइदा पुगेको छ भने किसानहरुले पनि यही आएर वा फोनबाट मुल्य बुझेर मात्रै विचौलिया वा थोक बिक्रेताहरुलाई आफ्नो उत्पादन बिक्री गर्ने गरेको उनले बताए ।
सञ्चालक समितिले मुल्यमा थपघट भएको छ छैन भनेर दिउँसो बुझ्ने गर्छ । मुल्यमा तलमाथि भएमा त्यसैवमोजिम बोर्डमा पनि अद्यावधिक गरिन्छ । व्यापारीहरुले मुल्यमा तलमाथि गर्न खोजेमा कतिपय व्यापारी र उपभोक्ताहरुबीच झगडा पनि हुने गरेको छ । नमुनाको लागि प्रयोगमा ल्याएको डिजिटल मुल्यसुचि सफल भएकोले बजारस्थल प्रवेश गरिने मुख्य गेटमा पनि राख्ने योजना रहेको सदस्य सचिव एवं व्यावस्थापक भटराईले जानकारी दिए । ‘यस्तो मुल्यसुचि धरानको अन्य तरकारी बजारमा पनि राख्न आवश्यक छ, त्यसबारेमा नगरपालिकासँग पहल पनि भइरहेकै छ’–उनले भने ।
कृर्षि उपजमा भएको डिजिटल बोर्ड व्यावसायिक कृर्षि विकास आयोजना(सिएडिपी)को सहयोगमा राखिएको हो । सिएडिपीले बोर्डसँगै सोलार प्रविधि पनि सहयोग गरेकोले लोडसेडिङ हुदा पनि किसान, व्यापारीहरुले मुल्यसुचि हेर्न पाउछन् । कम्प्युटर र इन्टरनेट सेवा पनि सिएडिपीको सहयोगमा नै उपलब्ध भएको हो । यसबाहेक, बजारस्थल आफैले किसान र व्यापारीहरुलाई सजिलो बनाइदिन निःशुल्क दुई वटा डिजिटल काटा पनि राखिदिएको छ ।
(०७० मंसिर १३ गतेको नागरिक दैनिकमा प्रकाशित)