हङकङेली नेपाली साहित्य र आधी रोकिएपछि माथि परिचर्चा

धरान । वाना ५, संखुवासभामा जन्मिएका टोपबहादुर याक्खा ०६२/०६३ को जनआन्दोलनताका तत्कालीन शाही नेपाली सेनामा जागिरे थिए । त्यसैले, तत्कालीन माओवादी जनयुद्धलाई उनले नजिकबाट नियाल्ने मौका पाए ।
माओवादी जनयुद्ध चरमोत्कर्षमा पुग्दा उनको मन भने युद्धको चपेटामा ज्यान गुमाइरहेका सर्वसाधारणलाई देख्दा छटपटि हुन्थ्यो । त्यस पीडालाई उनी कवितामार्फत अभिव्यक्त गर्न खोज्थे । जनआन्दोलन सफल पछि भने उनी सैनिक पेशा छोडेर विदेश हान्निए । मकाउमा २ बर्षसम्म बसेर सन् ००८ मा उनी हङकङ छिरे । त्यहाँ पुगेपछि उनको कवित्व भावना पुनः जाग्यो । उनी विदामा स्वदेश फर्कदा ‘आँधी रोकिएपछि’ कविता संग्रह कोसेली लिएर आएका छन् ।

त्यो सुन्दर मेरो गाउँ
आँगनको त्यो आरुको फूल
गुराँसे पाखा
भन्ञ्जाङको त्यो बुढो वरपीपल
र,
टारबारी सिमलको भुवा !

हङकङमा साहित्य साधानारत कवि याक्खा शनिबार धराने साहित्यकार एवं साहित्यानुरागीहरुमाझ यसरी आफ्नो गाउँको सम्झना सुनाए । उनलाई महेन्द्र बहुमुखी क्याम्पस, नेपाली विभाग र फ्यान क्लब अफ रमेश क्षितिजले धरानमा साहित्यिक माहौलमा उभ्याएको थियो । कार्यक्रममा कवि याक्खाको कविता मात्रै सुनिएन, हङकङेली साहित्यमा कवि टोपबहादुर याक्खाको योगदान तथा उनको कविता संग्रहमाथि परिचर्चासमेत भयो । ‘दश बर्षे जनयुद्धपछि हामीले केही पाउछौं भन्ने थियो, तर जनताले केही पाउन सकेन । जनयुद्धरुपी आधि रोकिएपछि जनताले के पायो त ?’–आधि रोकिएपछि संग्रहको परिचर्चा हुनुअघि नै उनले भने–‘विदेशिएपछि गाउँघरको माया, सम्झनाहरुलाई पनि समेटेको छुँ ।’

परिचर्चाबार एवं हङकङेली नेपाली साहित्यका खोजकर्ता दिपक सुवेदीले सन् १९८४ देखि नेपालीहरु हङकङ पुगेपनि नेपाली साहित्य भने १६ बर्षे ठिटो मात्रै भएको बताए । त्यसमा कवि याक्खाको कृति अहिलेसम्मको सबैभन्दा पछिल्लो कृति भएको उनले बताए । ‘हङकङमा बर्षमा एउटा कविता संग्रह प्रकाशन भइरहेको छ, त्यहाँ ६०, ६५ कविहरु छन् । ती मध्ये राम्रा लागेका कविहरुमा कवि याक्खा पनि पर्नुहुन्छ’–सुवेदीले भने–‘कवितामा उठाइएका बिषयबस्तु, भाषाशैली र नेपालीपन सह्रानीय छ, शब्दहरु सरल छन् ।’ नेपालमा जातीय, भाषिक, क्षेत्रीयलगायत आधारमा समाज विभाजित भइरहदा विदेशमा रहेका नेपालीहरुले नेपालीपन एवं नेपाली भाषाको माध्यमबाट एकताको सन्देश दिइरहेको भन्दै उनले प्रसंसा पनि गरे ।
कवि तथा पत्रकार गोपाल देवानले याक्खाको कवितामा ग्रामिण नोष्टाल्जिक परिवेश समेटिएको धारणा राखे । मन छुने खालका कविताहरु भएको उल्लेख गदै उनले तीब्र अनुभुतिलाई पाठक समक्ष प्रस्ततु गर्ने कविको कौशललाई सह्राना गरेका थिए । ‘कतै विद्रोह छ, कतै असन्तुष्टी छ त कतै शान्तिको चाहना छ’–उनले भने । अर्का परिचर्चाकार रामजी तिम्सिनाले याक्खाका कविताहरु अत्यधिकरुपमा डायस्पोरिक भएको धारणा राखे । साहित्यकार चन्द्र गुरुङले पनि याक्खाका कविताको बारेमा चर्चा गरेका थिए ।

क्याम्पसका नेपाली विभागका प्रमुख एवं भाषाविद प्राध्यापक डा. टंक न्यौपानेले हङकङमा नेपाली साहित्य फष्टाउदै गएकोले त्यहाँका नेपाली साहित्यकोबारेमा परिचर्चा गर्न आवश्यक भएको बताए । ‘हङकङमा रहेर पनि नेपाली साहित्यमा नयाँ नयाँ विचार र प्रयोग गर्ने साधकहरुको जन्म भइरहेको छ, त्यसैले हङकङेली साहित्यको योगदानकोबारेमा चर्चा गर्न आवश्यक छ’–डा. न्यौपानेले भने । कार्यक्रमको बीच–बीचमा फ्यान क्लब अफ रमेश क्षितिजका सदस्य डा. कुम्भराज जोशी, निला तामाङलगायतले कवि याक्खाको कविता वाचन गरेका थिए ।

                        वृद्धाश्रमलाई २५ हजार सहयोग

युवा कवि याक्खाले शनिबार धरानमा साहित्यिक कोसेली मात्रै पस्किएनन्, समाजसेवीकोरुपमा पनि उनले आफुलाई उभ्याए । सोही कार्यक्रममा सुनसरीको पकलीस्थित रामजानकी शान्ति वृद्धा आश्रमलाई सहयोगार्थ नगद २५ हजार हस्तान्तरण गरे । कवि याक्खाले फ्यान क्लबका सदस्य कमला लिम्बूलाई सो नगद हस्तान्तरण गरेका थिए । सदस्य लिम्बूले आश्रममा पुगेर सो रकम अथवा सोही बरावरको खाद्यान्न उपलब्ध गराउने जानकारी दिइन् ।
यसैगरि, कवि याक्खाले गाउँको स्कुल सरस्वती प्राविमा कम्तिमा एक लाखरुपैयाको अक्षयकोष स्थापना गर्ने प्रतिवद्धतासमेत जनाएका थिए । ‘मेरो पुस्तक बिक्रीबाट रकम जुट्न सक्यो वा सकेन भनेपनि म न्युनतम एक लाखको अक्षयकोष बनाउनेछु’–उनले भने ।